Sertleşme Bozukluğu (Erektil Disfonksiyon)

Sertleşme bozukluğu veya ereksiyon bozukluğu (erektil disfonksiyon), penis sertleşmesinin yeterli olmaması veya sertleşmenin sürdürülememesi durumudur. Tıbbi terim olarak \”erektil disfonksiyon\” olarak da adlandırılır. DSM-IV erkekte sertleşme bozukluğu tanı kriterleri şu şekildedir:

• “Belirgin sıkıntıya ya da kişilerarası ilişkilerde zorluklara neden olacak şekilde, sürekli olarak ya da yineleyici biçimde, cinsel etkinlik bitene kadar yeterli sertleşmeyi sağlayamama veya sürdürememe”.
• Klinisyen tanı koyarken ‘diabetes mellitus veya vasküler hastalıklar gibi genel tıbbi duruma, alkol ve reçeteli ilaçlar gibi madde kullanımına bağlı sorunları göz önünde bulundurmalıdır.
• Gece sertleşmesi dâhil sertleşme bozukluğu her durumda görülüyorsa, sebebin bir genel tıbbi durum bozukluğu veya alkol-madde kullanımı olduğunu kuvvetle akla getirir.

 DSM-5 Sertleşme Bozukluğu Tanı Ölçütleri 

A. Her cinsel etkinlikte ya da neredeyse her cinsel etkinlikte (yaklaşık % 75- 100’ünde) (belirli durumlarda ya da yaygın ise her durumda), aşağıdaki üç belirtiden biri yaşanıyor olmalıdır:

1. Cinsel etkinlik sırasında sertleşme (ereksiyon) sağlamada belirgin güçlük çekme.
2. Cinsel etkinliği bitirene dek sertleşmeyi (ereksiyonu) sürdürmede belirgin güçlük çekme.
3. Sertlik düzeyinde belirgin azalma.

A tanı ölçütündeki belirtiler, en az, yaklaşık altı aydır sürmektedir.

A tanı ölçütündeki belirtiler, kişide, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya neden olur.

Bu cinsel işlev bozukluğu, cinsel kökenli olmayan bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz. Ayrıca ağır bir ilişki bozukluğundan ya da gerginlik yaratıcı önemli başka etkenlerden kaynaklanmamaktadır. İlaveten bir maddeye/ ilaca ya da başka bir sağlık durumuna bağlanamaz.

Alt-tipleri:

Olup olmadığını belirtiniz:

• Yaşam boyu: Bu bozukluk, kişi cinsel açıdan etkin olduğundan beri vardır.
• Edinsel: Bu bozukluk, oldukça olağan bir cinsel işlevsellik evresinden sonra başlamıştır.

Olup olmadığını belirtiniz:

• Yaygın: Belirli tür uyarımlar, durumlar ya da eşlerle sınırlı değildir.
• Durumsal: Yalnızca belirli tür uyarımlar, durumlar ya da eşlerle ortaya çıkar.

O sıradaki ağırlığını belirtiniz:

• Ağır olmayan: A tanı ölçütündeki belirtiler az sıkıntı doğurur.
• Orta derecede: A tanı ölçütündeki belirtiler orta düzeyde bir sıkıntı doğurur.
• Ağır: A tanı ölçütündeki belirtiler çok sıkıntı doğurur.

Ayırıcı Tanı

Sertleşme bozukluğu, ereksiyon sorunu genel tıbbi durumla tamamen açıklanamadığında kullanılan bir psikiyatrik tanıdır. Dolayısıyla ayırıcı tanıda , problemin psikiyatrik bir bozukluk olarak sınıflandırılmasının uygun olup olmadığına karar vermek önemli noktadır.

• • Omurilik travması sonrası, ani başlangıç olduğunda bedensel hastalığın rolü çok açıktır.
  • Genç, sağlıklı bir erkekte ilk cinsel deneyimler sırasında ortaya çıkan, yoğun anksiyeteye bağlı ereksiyon bozukluğunda psikojenik etiyoloji önceliklidir.
  • Ancak çoğu zaman karma etiyoloji bulunmaktadır ve psikolojik etkenler biyolojik kökenli durumu şiddetlendirebilmektir.
  • Bunun tersi de geçerlidir. Tıbbi değerlendirme, ereksiyon sorunlarına neden olabilecek bir hastalık varlığını ortaya çıkarabilirse de bu durumun varlığı, nedensel ilişkiyi kanıtlamaz.
  • Hastanın yaşı, genel sağlık durumu, risk faktörlerinin varlığı ve geliş tablosu değerlendirmede önemlidir.

Genel olarak, kliniğe geliş tablosu ve etiyoloji

• • • Tutarsız ve dalgalı seyir gösteren sorun, psikolojik stresi takiben akut başlangıç ve durumsal bir örüntü (örneğin uyanma sırasında ya da mastürbasyonla normal ereksiyon olmasına rağmen eşli aktivitelerde sertleşme kaybı) etiyolojinin psikolojik olduğuna işaret eder.
    • Periferik nöropatiden şüphelenilirse, somatosensoriyel uyarılmış potansiyeller gibi sinir iletim çalışmaları gerekir.
    • Vasküler etiyolojiden şüpheleniliyorsa,
      • doppler ultrasonografi,
      • intrakavernöz vazoaktif ilaç enjeksiyonu ve
      • ayrıca dinamik infüzyon kavernozometrisi gibi daha invaziv işlemler yapılır.
    • Çalışmalarda, 40 yaş ve üstü erkeklerde ereksiyon sorunları başlamasının, gelecekteki koroner arter hastalığı için yüksek oranda öngörücü olduğunu göstermektedir. Bu nedenle serum lipid düzeylerinin belirlenmesi ve izlenmesi önemlidir.
• Bir hastada, cinsel istek azlığıyla birlikte sertleşme bozukluğu varsa, hipogonadizmin dışlanması için testosteron ya da serbest testosteron düzeyine bakılması gerekir.
• Açlık kan şekeri ya da tiroid-uyarıcı hormone (TSH) düzeylerine rutin olarak bakılması da önerilmektedir.
• REM uykusunda ereksiyon olması olası bir psikojenik sertleşme bozukluğuna işaret eder. Bu nedenle, bazen bir uyku laboratuvarında noktürnal penil tümesans ölçümü gerekir.
• Oral vazoaktif ilaçlar kullanılmaya başlandıktan sonra, uyku ereksiyon çalışmaları ve invaziv vasküler çalışmalar çok daha az sıklıkta yapılmaktadır.
• Ayırıcı tanıda majör depresif bozukluk ve anksiyete bozukluklarının varlığı da önemlidir.
• Tedavi amaçlı ilaç kullanımı ve madde kullanım bozuklukları da sertleşme bozukluğuna neden olur.

Sertleşme Bozukluğu Nedenleri

Erken başlangıçlı sertleşme bozukluklarının etiyolojisine ilişkin çok daha az şey bilinmektedir. Toplum çalışmaları, erkeklerin yaklaşık %8\’inin ilk cinsel deneyimlerinde ereksiyon zorluğu yaşadığını göstermiştir. İlk denemede sertleşme bozukluğu;

• • alkollü olmak,
  • partneri tanımamak,
  • çevre baskısı nedeniyle cinsel ilişkiye girmek ve gerçekte cinsel birleşme istememek gibi çevresel etmenlerle ilişkili olabilir.

Belli kişilik özelliklerinin, ereksiyon sorunlarıyla ilişkili olduğuna dair araştırmalar da yayınlanmıştır.

• • Örneğin İngiliz öğrencilerde yapılan bir çalışmada, nevrotik (anksiyete eğilimli) kişilik özellikleri, sertleşme sorunlarının varlığıyla anlamlı olarak ilişkili bulunmuştur.
  • Bir başka çalışma (Massachusetts Male Aging Study) itaatkar kişilik özelliklerini sonraki dönemde sertleşme bozukluğu gelişmesiyle ilişkilendirmiştir.

Toplum çalışmaları yaşlılık, damarsal hastalık, sigara kullanımı ve hareketsizlik ile 40 yaş ve üzeri erkeklerde sertleşme bozukluğu arasında anlamlı ilişki olduğunu göstermiştir.

• • Bununla birlikte, yaşlı erkeklerde yapılan takip çalışmalarında, bazı sertleşme bozukluğu vakalarının müdahalesiz çözüldüğü bulunmuştur.
  • Çok sayıda toplum çalışması, depresyonla sertleşme bozukluğu arasında güçlü bir ilişki gösterdi.
  • Ayrıca depresyonu olan erkeklerde, depresif bozukluğun tedavi edilmesiyle sıklıkla sertleşme bozukluğu düzelir.
  • İleri yaştaki erkeklerde erektil işlevle  psikolojik ve biyolojik faktörler arasında karmaşık ve karşılıklı etkileşim söz konusudur.
  • Genç bir erkekte sertleşme işlevini çok az düzeyde etkileyen bir psikolojik stres, yaşlı bir erkekte şiddetle sertleşme bozukluğuna neden olabilir.

Sıklığı

• Sertleşme bozukluğu özellikle yaşlı erkeklerde yaygın olarak görülen bir durumdur.
• Yaşları 40-70 arasında olan erkeklerin en az yarısında sertleşme bozukluğu olduğu tahmin edilmektedir.
• ABD’de yapılan geniş bir toplum çalışması sonucunda 20 yaş üzerindeki erkeklerde sertleşme bozukluğu oranı %18.4 olarak bulunmuştur.