Geç Boşalma

Erkekte geç boşalma, boşalmada belirgin bir gecikme olması ya da yeterli uyarılmaya ve boşalma isteğine rağmen boşalma olmamasıdır. Tanı genellikle hastanın bildirimiyle konulur ve genellikle eşli cinsel aktiviteyi içerir. Bazı erkekler, cinsel ilişki sırasında -uzun süren ileri-geri hareketlerin, giriş çıkışların cinsel organlarda rahatsızlık oluşturduğunu söylerler.

DSM-IV TR’de, erkekler ve kadınlar için orgazm zorlukları benzer şekildedir.

• Ancak DSM-5 “erkek orgazm bozukluğu” tanısı yerine “geç boşalma” başlığını kullanır. Normal bir cinsel uyarılma sürecinden sonraki devamlı veya tekrar eden orgazm gecikmesi veya orgazm yokluğu söz konusudur.
• Sorun her tür cinsel etkinlikte veya belirli durumlarda meydana gelir. Ayrıca belirgin sıkıntıya veya kişilerarası zorluklara sebep olur. Geç boşalma tanısı konurken, klinisyen kişinin yaşını ve cinsel deneyimini de dikkate alır.
• En sık rastlanan geç boşalma tipinde, erkekte partnerinin elle veya oral uyarılarıyla boşalma gerçekleşirken, cinsel ilişki sırasında boşalma/orgazm olamaz.
• Bazı erkekler sadece uzun ve yoğun cinsel uyarılar (cinsel birleşmeyi içermeyen) sonrası koital orgazma ulaşır. Bazılarıysa sadece mastürbasyonla boşalma olur.

DSM-5 Geç Boşalma Tanı Ölçütleri

A- Eşli her cinsel etkinlikte ya da neredeyse her cinsel etkinlikte (yaklaşık % 75-100’ünde) (belirli durumlarda ya da yaygın ise her durumda) aşa­ğıdaki belirtilerden biri, kişi bir gecikme olmasını istemiyorken yaşanır:

1. Boşalmada belirgin gecikme.
2. Belirgin boşalma seyrekliği ya da yokluğu.

Belirtiler en az, yaklaşık altı aydır sürmektedir.

A tanı ölçütündeki belirtiler, kişide, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya neden olur.

Bu cinsel işlev bozukluğu, cinsel kökenli olmayan bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz ya da ağır bir ilişki bozukluğundan ya da gerginlik yaratıcı önemli başka etkenlerden kaynaklanmamaktadır ve bir maddeye/ilaca ya da başka bir sağlık durumuna bağlı değildir.

Alt-tipleri:

Olup olmadığını belirtiniz:

Yaşam boyu: Bu bozukluk, kişi cinsel açıdan etkin olduğundan beri vardır.

Edinsel: Bu bozukluk, oldukça olağan bir cinsel işlevsellik evresinden sonra başlamıştır.

Olup olmadığını belirtiniz:

Yaygın: Belirli tür uyarımlar, durumlar ya da eşlerle sınırlı değildir.

Durumsal: Yalnızca belirli tür uyarımlar, durumlar ya da eşlerle ortaya çıkar.

O sıradaki ağırlığını belirtiniz:

Ağır olmayan: A tanı ölçütündeki belirtiler az sıkıntı doğurur.

Orta derecede: A tanı ölçütündeki belirtiler orta düzeyde bir sıkıntı doğurur.

Ağır: A tanı ölçütündeki belirtiler çok sıkıntı doğurur.

Durumsal tip geç boşalma problemi daha çok yaşam-boyu sürer.

• Durumsal tipte, tek başına iken genelde boşalma sorunu yokken bir partnerle beraberken ya da cinsel ilişki sırasında kişi boşalma sorunu yaşar.
• Yardım isteği genelde partnerden gelir.
• Sıklıkla vajinal rahatsızlık ya da üremeyle ilgili endişeler vardır.
• Bazen erkekte, bir partnerle cinsel aktiviteye aktarılması güç mastürbasyon teknikleri vardır. Örneğin ellerini kullanmaktansa penisini sert bir yüzeye sürtmek.

Genelleşmiş tip (edinilmiş ya da yaşam-boyu)

• Öyküde, erkeğin her durumda önemli ölçüde boşalma/orgazm gecikmesi ve yokluğu vardır.
• Tipik olarak öykü kısadır. Örneğin belirli bir ilacın kullanılmaya başlamasından sonra ortaya çıktığı açıktır.
• Bazen bu hayat boyu sürer.
• Kültürel ve dini inançlar kimlerinde önemli faktörlerdir.

Sıklığı

• Laumann’ın çalışmasına göre, erkeklerin %8’inde geç boşalma/orgazm bozukluğu vardır.
• Geç boşalma 50-54 yaşlarında (%14) en sıktır.
• Klinik araştırmaların gözden geçirildiği bir çalışmada, tedavi için başvuran olguların %3-8’inde “erkek orgazm bozukluğu”  vardır.
• Son yıllarda ilaç yan etkisi olarak ortaya çıkan geç boşalma sıklığı artmıştır.

Ayırıcı Tanı

İlk aşamada doktor, genel tıbbi durum veya multiple skleroz gibi nörolojik bir hastalığı dışlar. Daha sonra da ilaç veya madde kullanımına bağlı geç boşalmayı eler. Ayırıcı tanıda doktor,  parafilik uyarılma örüntüsünü de dışlar. Durumsal geç boşalma ile psikolojik etmenler arasında daha çok bağlantı vardır. Örneğin bir erkek tek başına mastürbasyon yaparken boşalma sorunu yaşamaz ama eşle birlikteyken boşalamaz. Geç boşalmayı ayrıca anhedonik ejakülasyon ve retrograd ejakülasyon gibi diğer boşalma bozukluklarından da ayırt etmek gerekir.

Nedenleri

Geç boşalmanın özellikle yaşam-boyu tipi için etiyolojik bilgiler çok sınırlıdır.

• Psikanalitik kuramcılar, kadınlara karşı korku veya düşmanlığın ya da hamile bırakma korkusunun neden olabileceğini öne sürmüştür.
• Alışılmadık tarzda mastürbasyon yapan kişiler vajinal birleşmede yeterince uyarılamaz ve boşalamaz.
• İkizleri de içeren büyük bir epidemiyolojik çalışma, geç boşalma için genetik katkıya dair güçlü bir kanıt bulamadı.
• Geç-başlangıçlı olanlarda etiyolojiye ilişkin daha fazla kanıt vardır.
• Genellikle geç boşalma sorununun başlamasından kısa bir süre önce bir hastalık veya ilaç kullanımı vardır.
• Bazı vakalarda, sorunun başlangıcından önce kişiler arası stres bulunur.

Geç Boşalma Tedavisi

• Başlangıçta, yaşam boyu geç boşalma için içgörü-yönelimli psikoterapi yapılmıştır.
• Günümüzde en sık uygulanan yöntem bilişsel davranışçı terapidir.
• Bu yaklaşımda hasta, partner içermeyen ve orgazma neden olan tüm cinsel aktivitelerden uzak durur.
• Uyarılmanın artması için partner tarafından vibratör kullanılması da uygundur.
• Eğer hasta, mastürbasyonla orgazm olabildiğini ancak eşli aktivite ile olamadığını bildiriyorsa klinisyen, çiftlere ön sevişmelerine mastürbasyon örüntüsüne benzer etkinlikleri dahil etmelerini önerir.
• Geç-başlangıçlı (edinilmiş) geç boşalma tedavisi, dikkatli bir ayırıcı tanıya dayalıdır.
• Maddeyle veya ilaçla oluşan geç boşalmada bunların kesilmesi veya tedavi amacıyla kullanılan ilacın değiştirilmesi sorunu çözer.
• Alternatif olarak \”antidot\” ilaçlar kullanılır.
• Ruhsal bozuklukların tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu başta geç boşalma olmak üzere cinsel yan etkiler yapar.
• Bu yan etkiler özellikle, serotonerjik antidepresanlarla yaygındır ve genellikle yerine bupropiyon başlanması ya da antidot ilaç eklenir.
• Mirtazapin, nefazodon ve duloksetin, selektif serotonin geri alım önleyicilere (SSGÖ) kıyasla daha az cinsel yan etki yapar.
• SSGÖ ile oluşan cinsel işlev bozukluğunun antidotları arasında bupropiyon ve buspiron vardır.
• Birinci kuşak antipsikotikler ve risperidon gibi ikinci kuşak antipsikotikler de geç boşalma yapar.
• Bu yan etki genellikle, doz azaltılması ya da ilaç değiştirilmesi ile kontrol edilebilir.
• Ketiyapin, ziprasidon ve aripiprazol gibi ilaçlarla geç boşalma olma olasılığı düşüktür. Benzodiyazepinlerin de boşalmayı geciktirebileceği bildirilmektedir.

İlaçlara Bağlı Geç Boşalma için Uygun Yaklaşımlar:

1. İlaç dozunu değiştirmeden tolerans gelişmesini beklemek.
2. Dozu azaltmak.
3. İlaç kullanım şeklini değiştirmek (örneğin “ilaç tatili” uygulama).
4. İlacı değiştirerek cinsel yan etkisi daha az olabilecek bir seçeneği uygulamak.
5. İlkinin cinsel yan etkilerine karşı koymak için ikinci bir ilaç (antidot) vermek.

Bir grup genel tıbbi durum, geç boşalma yapar. Lumbar sempatik gangliyonlara ya da bunların genital organlara bağlantılarına zarar veren bir hastalık ya da girişim boşalma refleksini bozar. Klasik örnekler arasında bu sinirlerin cerrahi olarak zarar görmesi vardır. Bu abdomino-perineal cerrahilerde olur. İlaveten otonom sinir nöropatisi yapan diabetes mellitus ve multipl skleroz gibi hastalıklar diğer örnekler arasındadır.

Seyrek rastlanan boşalma/orgazm bozuklukları

Retrograd ejakülasyon genellikle erkeklerin menisiz orgazmıdır. Kuru orgazm da denir.

• Meni üretradan idrar kesesine doğru geri döner ve tanı idrarda sperm bulunmasıyla konur.
• RE’nin en genel nedeni prostatik aşırı büyüme için yapılan TURP girişimidir.
• Genellilkle hastanın bilgilendirilmesi gerekir.
• İnfertilite olduğunda alfa adrenerjik ajanlarla mesane boynundaki sempatik tonus artırılır veya parasempatik aktivite azalması sağlanır.

Ağrılı boşalma ve orgazm yaşayamama söz konusudur. Bilinen nedenleri şunlardır:

1. Bazı trisiklik antidepresanlar (amoksapin, imipramin, desipramin, klomipramin).
2. Seminal vezikül taşları.
3. Ürolojik ameliyatlar.
4. Vakum ereksiyon cihazları.

İlk iki neden hemen görünür olmayabilir. Trisiklik antidepresanlarla ilişkili ağrılı boşalma genellikle dozla ilgilidir; doz azaltılınca ya da ilaç bırakılınca azalır.

Boşalmanın olmaması ya da anejakülasyon (anterograde veya retrograde) nedenleri:

• • Periferik sempatik nöropati sonucu ortaya çıkar.
  • Omurilik zedelenmesi
  • Testis kanseri nedeniyle retroperitoneal lenf nod disseksiyonu
  • Multipl skleroz
  • Diyabet gibi hastalıklara bağlı nöropatisi olanlarda ortaya çıkar.

Elektroejakülasyon ya da vibratör uyarımı gibi bazı prosedürlerin kullanımı emisyon/ejakülasyon ve sonrasında gebelikle sonuçlanır.