Antidepresan İlaçlar ve Cinsellik

Antidepresan ilaçlar ve cinsellik  arasındaki ilişki tedavi uyumu ve tedavi memnuniyeti açısından çok önemlidir. Antidepresanların çoğunun cinsel yan etkileri vardır. Sonuçta bu yan etkiler hastaların ilaçları düzenli kullanmalarını büyük ölçüde etkiler. Dolayısıyla tedaviyi yarım bırakma sıktır. Üstelik depresyonun yinelenme riski de arta. Ayrıca cinsel yan etkilere bağlı olarak yaşam kalitesinde ve ilişki doyumunda azalma olur.

En yaygın kullanılan antidepresanlar:

1. Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI\’lar): Bu ilaçlar, beyindeki serotonin seviyelerini artırarak depresyon semptomlarını hafifletmeye çalışırlar. Örnek olarak fluoksetin (Prozac), sertralin (Lustral), ve paroksetin (Paxil) verilebilir.

2. Serotonin ve Noradrenalin Geri Alım İnhibitörleri (SNRI\’lar): Hem serotonin hem de noradrenalin seviyelerini etkileyerek çalışırlar. Venlafaksin (Effexor) ve duloksetin (Cymbalta) bu sınıfa örnek olarak verilebilir.

3. Trisiklik Antidepresanlar (TCA\’lar): Bu ilaçlar, serotonin ve noradrenalin gibi nörotransmitterleri etkileyerek çalışırlar. Örnek olarak amitriptilin ve nortriptilin verilebilir. Ancak, daha fazla yan etkileri olabileceği için genellikle daha az tercih edilirler.

4. Monoamin Oksidaz İnhibitörleri (MAOI\’lar): MAO enzimini inhibe ederek çalışırlar ve bu da serotonin, noradrenalin ve dopamin seviyelerini artırabilir. Fenelzin ve tranilsipromin gibi örnekler verilebilir. Ancak MAOI\’lar, diyet ve diğer ilaçlarla etkileşime girebileceği için özel bir diyet ve doktor gözetiminde kullanılmalıdır.

5. Atipik Antidepresanlar: Bu kategori, diğer sınıflara girmeyen ve farklı mekanizmalarla etki eden çeşitli ilaçları içerir. Bupropion (Wellbutrin), mirtazapin (Remeron), ve trazodon (Desyrel) gibi ilaçlar bu kategoriye örnek olarak verilebilir.

Antidepresan İlaçlar ve Cinsellik Alanında Yaşanan Başlıca Sorunlar

Kontrollü çalışmalar, seçici serotonin gerialım önleyici (SSGÖ) ilaçların (sitalopram, essitalopram, fluvoksamin, fluoksetin, paroksetin ve sertralin) kullanan hastalarda %60’a varan oranlarda CİB olduğunu göstermektedir. Sitalopram, essitalopram, fluoksetin ve paroksetin ile CİB yaygınlığı %40-%70 arasında değişmektedir. SSGÖ kullanımına bağlı cinsel isteksizlik ve sertleşme bozuklukları oranları genel popülasyondan pek de farklı değilken genel toplumda fazla görülmeyen erkekte boşalmada gecikme, kadında orgazm bozukluğu ise anlamlı oranda yüksektir.  

Antidepresan İlaçlar ve Cinsellik: Cinsel Yan Etkiler için Çözüm Önerileri

Tedavi edilmeyen majör depresyon hastalarının yaklaşık %35 ila %50\’si tedaviden önce bir tür cinsel işlev bozukluğu yaşar. Yani bazı durumlarda cinsel zorlukların kaynağı SSRI değil, altta yatan depresyonur.

SSRI ilacı kullanırken herhangi bir cinsel sorun yaşarsanız doktorunuzla veya terapistinizle konuşun. Sorun ilaç tedavisiyse, cinsel yan etkiler bazen zamanla azalır. Bu nedenle sorunların azalıp azalmadığını görmek için bir süre beklemek uygundur. İlaç depresyonunuzu önemli ölçüde hafifletiyorsa bu özellikle iyi bir stratejidir.

Ayrıca aşağıdaki seçenekler çözüme yardımcıdır:

• Dozu azaltmak: Cinsel yan etkiler düşük dozlarda daha az ortaya çıkar. Ancak buradaki kritik nokta, dozun tedavi için etkili dozda kalmasıdır. Yani amaç hem cinsel yan etkileri azaltmak hem de depresyonun iyileşmesini sürdürmektir.
• Cinselliği Planlamak: İlacı alış saatine göre cinselliği planlamak bir seçenektir. Çünkü ilacı aldıktan sonraki birkaç saat içinde yan etkiler daha belirgindir. Böylesi bir durum varsa yan etkilerin en az rahatsız edici olduğu zamana göre planlama en iyisidir. Örneğin ilacın alış saatini cinsel etkinlik sonrasına ertelemek bir çözümdür.
• İlaç tatili yapmak: Bu ancak psikiyatri uzmanı tarafından önerildiği şekilde yapılırsa uygundur. Aksi takdirde hastalığın nüksetme ihtimali vardır. Genellikle ilacın vücutta kalış süresine göre doktor ayarlama yapar. En sık uygulanma şekli haftada iki farklı günde ilaç almamak şeklindedir.
• İlaç değiştirmek: Bupropion (Wellbutrin) ve mirtazapin (Remeron) gibi bazı antidepresanların cinsel sorunlara neden olma olasılığı daha düşüktür. Hem norepinefrin hem de dopamini etkileyen bupropion bazen cinsel tepkiyi olumlu yönde etkiler.
• Bir ilaç eklemek:
  • Özellikle erkekte antidepresana bağlı sertleşme zorluğu olduğunda sildenafil (Viagra) veya tadalafil (Cialis) eklemek sorunu çözmede etkilidir. 
  • Hem erkekler hem de kadınlar tedavilerine bupropionun eklenmesinden fayda görebilir. Yapılan araştırmalar, bu ilacın SSRI\’nın neden olduğu cinsel işlev bozukluğunu giderdiğini göstermektedir. Bupropionun cinsel dürtüyü ve uyarılmayı artırması muhtemeldir. İlaveten araştırmalar, orgazmın yoğunluğunu veya süresini arttırdığı da bulmuştur.
  • Bazı insanlarda anksiyete önleyici ilaç buspiron (Buspon) libidonun artmasına ve orgazm olma yeteneğinin geri kazanılmasına yardımcıdır.

Antidepresan İlaçlar ve Cinsellik Alanında Yaşanan Sorunlarda Cinsel Terapi:

Cinsel sorunların kökeninde fiziksel sorunlar veya ilaçlar olsa bile psikolojik sorunlar sıklıkla iç içe geçer. Örneğin, birkaç kez sertleşme sorunu yaşayan erkek bazen cinsellikten tamamen kaçınır. Bir diğer örnek antidepresan bağlı orgazm gecikmesi yaşayan kadının cinsellikten uzaklaşmasıdır. Dolayısıyla bu durumlar eşlerde reddedilme hissi yapar. Bu ve benzeri sorunlar çiftin birbirinden daha da uzaklaşmasına yol açar. Bir cinsel terapist;

• • Çiftlerin cinsel kaygılarını keşfetmelerine yardım eder.
  • Daha iyi iletişim kurmayı öğrenmelerini sağlar.
  • İlaç dışındaki olumsuz etkenleri belirler.
  • Cinsel aktivite repertuarlarını genişletmelerine yardımcı olur.